वयाच्या शंभरीतही त्यांचा उत्साह आणि मराठी भाषेवरील निष्ठा थक्क करणारी आहे.
मराठी भाषेच्या प्रेमात आयुष्यभर झटणारी, वयाच्या शंभरीतही तरुणांना लाजवेल असा उत्साह आणि आत्मविश्वास असणारी एक व्यक्ती… यास्मिन शेख!
आपण जेव्हा एखाद्या भाषेबद्दल बोलतो, तेव्हा फक्त शब्दांचाच विचार करतो. पण त्या भाषेला आपलं जीवन मानून, तिची सेवा करणाऱ्या व्यक्ती दुर्मिळ असतात. डॉ. यास्मिन शेख या अशाच एक महान व्यक्तिमत्व आहेत, ज्यांनी नुकतीच वयाची शंभरी पूर्ण केली.
यास्मिन शेख यांचा जन्म वखतांदरूण ज्यू कुटुंबात “Jerusha John Ruben” म्हणून झाला. पुढे विवाहानंतर त्यांनी नाव बदलून “यास्मिन शेख” ठेवले .
मुंबईतील मराठी माध्यमातील शिक्षण आणि घरात मराठी बोलणे या अनुभवांनी त्यांचा मराठीशी निष्ठावान संबंध निर्माण केला.
शिकण्याची भूक: फिरत्या शाळेचे धडे:
डॉ. शेख यांचे वडील सार्वजनिक बांधकाम विभागात नोकरीला असल्यामुळे त्यांच्या सतत बदल्या होत होत्या. त्यामुळे त्यांना एकाच ठिकाणी स्थिर राहून शिक्षण घेणे शक्य झाले नाही. नाशिक, पंढरपूर, कराड आणि वाई अशा अनेक गावांत त्यांनी शिक्षण घेतले. या फिरत्या शाळेतून त्यांना मराठी भाषेच्या वेगवेगळ्या छटा अनुभवता आल्या. पंढरपूरमध्ये असताना त्यांचे शिक्षक चळेकर सर यांच्यामुळे त्यांच्या मनात मराठी भाषेबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. त्यांनी अनेक मराठी लेखकांची पुस्तके वाचून भाषेची गोडी वाढवली.
माणुसकीचा धर्म आणि मैत्रीचे बंधन:
यास्मिन शेख यांनी त्यांच्या जीवनातील एक हृदयस्पर्शी प्रसंग सांगितला. त्या ज्यू असल्यामुळे पंढरपूर येथील विठ्ठल मंदिरात त्यांना प्रवेश नाकारण्यात आला. त्यावेळी त्यांच्या मैत्रिणींनीही मंदिरात न जाता त्यांच्यासोबत बाहेरच थांबण्याचा निर्णय घेतला. या प्रसंगातून त्यांच्या जीवनात माणुसकी आणि मैत्रीचे महत्त्व किती मोठे आहे, हे दिसून येते. त्यांच्यासाठी धर्म हा दुय्यम होता, पण माणुसकी आणि माणसांशी जोडलेली नाती हीच खरी संपत्ती होती.
व्याकरणावरचे प्रेम: माटे सरांकडून मिळालेली देणगी
पुण्यातील एस.पी. कॉलेजमध्ये शिकत असताना, त्यांचे शिक्षक माटे सर यांनी त्यांना व्याकरण इतक्या सोप्या पद्धतीने शिकवले की त्यांना त्याची आवड निर्माण झाली. अनेक विद्यार्थ्यांना व्याकरण हा विषय कंटाळवाणा वाटतो, पण माटे सरांच्या शिकवण्याच्या पद्धतीमुळे यास्मिन शेख यांना व्याकरणातही सौंदर्य दिसले. पुढे त्यांनी ‘मराठी लेखन मार्गदर्शिका’ आणि ‘मराठी शब्दलेखनकोश’ यांसारखी महत्त्वाची पुस्तके लिहिली.
ज्यू लोक चांगली मराठी का बोलू शकतात?
ज्यू लोक महाराष्ट्रात कधी आणि कसे स्थायिक झाले आणि त्यांनी मराठी भाषा व संस्कृती जपली याचा इतिहास खूप रंजक आहे.
बेने इस्रायल: महाराष्ट्रातील ज्यूंचा ऐतिहासिक प्रवास–
महाराष्ट्रातील ज्यू समुदाय, ज्यांना ‘बेने इस्रायल’ म्हणून ओळखले जाते, त्यांच्या आगमनाबद्दल अनेक कथा प्रचलित आहेत. सर्वात प्रचलित कथेनुसार, सुमारे २००० वर्षांपूर्वी, ग्रीक शासकांच्या छळाला कंटाळून, सात पुरुष आणि सात स्त्रियांची १४ ज्यू कुटुंबे एका जहाजातून निघून गेली. दुर्दैवाने, हे जहाज कोकण किनारपट्टीजवळ, रायगड जिल्ह्यातील अलिबाग-नागावजवळ बुडाले. या दुर्घटनेतून फक्त सात जोडपी वाचली आणि त्यांनीच या ठिकाणी आश्रय घेतला.
मराठी संस्कृती आणि जीवनशैलीशी एकरूपता:
या बेने इस्रायली लोकांनी सुरुवातीला किनारी भागांतील गावांमध्ये स्थायिक होण्याचा निर्णय घेतला. स्थानिक समाजाने त्यांना आपुलकीने स्वीकारले. त्यांना तेल काढण्याचा व्यवसाय दिला, म्हणून त्यांना ‘शनिवार तेली’ असेही म्हटले जाऊ लागले. ‘शनिवार’ हे नाव त्यांना त्यांच्या ‘शब्बाथ’ (विश्रांतीचा दिवस) या परंपरेमुळे मिळाले.
या लोकांनी आपली धार्मिक ओळख जपली असली तरी, ते पूर्णपणे मराठी संस्कृतीशी एकरूप झाले. त्यांनी मराठी भाषा स्वीकारली आणि तीच त्यांची मातृभाषा बनली. त्यांच्या आडनावांमध्येही स्थानिक गावांची नावे दिसतात, जसे की ‘पेणकर’ (पेण गाव), ‘चौलकर’ (चौल गाव) आणि ‘अलिबागकर’ (अलिबाग गाव).
मराठी भाषा आणि संस्कृतीची जपवणूक:
बेने इस्रायली लोकांनी केवळ मराठी भाषाच स्वीकारली नाही, तर मराठी चालीरीती, खाद्यसंस्कृती आणि पेहरावही आत्मसात केला. त्यांच्या विवाह समारंभात ‘हळदी’ आणि ‘मेहंदी’ सारखे विधी पार पाडले जातात.
डॉ. यास्मिन शेख यांच्यासारख्या व्यक्तींची अस्खलित मराठी ही याच दीर्घकालीन सांस्कृतिक एकात्मतेचा उत्तम पुरावा आहे. या समाजाने आपली मूळ ओळख आणि धर्म जपतानाच, मराठी भाषेला आणि महाराष्ट्राच्या संस्कृतीला समृद्ध केले. आज इस्रायलमध्ये स्थायिक झालेल्या अनेक बेने इस्रायली लोकांच्या घरी आजही मराठी भाषा बोलली जाते, हे त्यांच्या मराठीवरील प्रेमाचे उत्तम उदाहरण आहे.
मराठी भाषेविषयी सध्या सुरू असलेल्या वादाच्या संदर्भात, डॉ. यास्मिन शेख यांच्यासारख्या व्यक्तींचे आणि बेने इस्रायली समाजाचे उदाहरण खूप महत्त्वाचे ठरते. या उदाहरणांवरून मराठी भाषा आणि संस्कृती जपणे का महत्त्वाचे आहे, हे आपल्याला अधिक स्पष्ट होते.
भाषेची ओळख आणि अस्तित्व:
मराठी ही केवळ एक भाषा नाही, तर ती महाराष्ट्राची ओळख आहे. कोणत्याही समाजाची संस्कृती, इतिहास आणि परंपरा भाषेच्या माध्यमातूनच टिकून राहतात. मराठी भाषा जपल्याने आपण आपला समृद्ध इतिहास आणि सांस्कृतिक वारसा जपतो.
सर्वसमावेशकतेचे प्रतीक:
डॉ. यास्मिन शेख यांच्या आयुष्यातून आणि बेने इस्रायली समाजाच्या इतिहासातून आपल्याला एक गोष्ट प्रकर्षाने दिसून येते: ती म्हणजे मराठी भाषेची सर्वसमावेशकता. या समाजाने आपला मूळ धर्म जपतानाही मराठी भाषा आणि संस्कृती पूर्णपणे आत्मसात केली. यावरून हे सिद्ध होते की, मराठी भाषा ही कोणत्याही विशिष्ट धर्मापुरती किंवा समाजापुरती मर्यादित नाही. ती सर्वांना एकत्र जोडण्याचे काम करते.
भाषेची लवचिकता आणि समृद्धी:
मराठी भाषेत अनेक परदेशी भाषांमधील शब्द सहजपणे मिसळले गेले आहेत. त्यामुळे मराठी भाषा अधिक लवचिक आणि समृद्ध बनली आहे. मराठी भाषेचे हे वैशिष्ट्य आपल्याला सांगते की, मराठीने नेहमीच नवीन विचारांचे आणि शब्दांचे स्वागत केले आहे. त्यामुळे, तिचा वापर दैनंदिन जीवनात अधिक करून, आपण तिच्या या लवचिकतेचा मान राखतो.
पिढ्यानपिढ्या ज्ञानाचे हस्तांतरण:
मराठी भाषेच्या माध्यमातून संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम यांच्यापासून ते आजच्या आधुनिक लेखकांपर्यंत, ज्ञानाची एक मोठी परंपरा चालत आली आहे. ही परंपरा जपणे आणि ती पुढच्या पिढीपर्यंत पोहोचवणे हे आपले कर्तव्य आहे. मराठी भाषा जपल्यानेच हे शक्य होते.
थोडक्यात, डॉ. यास्मिन शेख यांच्यासारख्या व्यक्ती आणि बेने इस्रायली समाज आपल्याला हे शिकवतात की, मराठी भाषा आणि संस्कृती ही सर्वांची आहे. कोणताही वादविवाद न करता, तिचा आदर करणे आणि तिचा वापर करणे हेच तिला जतन करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
आमचे सर्व लेख आणि माहिती मिळण्यासाठी फॉलो करा: फेसबुक । इंस्टाग्राम । ट्विटर । टेलिग्राम । शेअरचाट
आता रायगडचे पर्यटन, विशेष बातम्या, दिनविशेष, आरोग्य यासंदर्भातील माहिती मिळण्यासाठी आमचे टेलिग्राम चॅनेल नक्की सबस्क्राइब करा. https://t.me/RaigadExplore
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा: www.raigadexplore.in
पुढील लिंक क्लिक करून डेली अपडेट्ससाठी आमचा रायगड Explore व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करू शकता: Join What’s App Group