नेपाळ, जो भारताचा शेजारी देश आहे, सध्या दशकातील सर्वात मोठ्या राजकीय आणि सामाजिक उलथापालथीचा सामना करत आहे. ही अशांती ‘जनरेशन Z’ (जेन Z) म्हणजे १३ ते २८ वर्षे वयोगटातील तरुणांनी सुरू केलेल्या आंदोलनांमुळे उद्भवली आहे.
नेपाळमधील अशांतीची सुरुवात: ट्रिगर पॉइंट्स
नेपाळमधील हे आंदोलन ४ सप्टेंबर २०२५ रोजी सुरू झाले, जेव्हा नेपाळ सरकारने २६ हून अधिक सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर बंदी घातली.5cff03 यात फेसबुक, एक्स (पूर्वीचे ट्विटर), इन्स्टाग्राम, यूट्यूब इत्यादींचा समावेश होता. कारण? हे प्लॅटफॉर्म्स नेपाळमध्ये नोंदणी करून व्यवसाय करत नव्हते, असा सरकारचा दावा होता. पण हे केवळ एक ट्रिगर होते. खरी समस्या खोलवर रुजलेली आहे:
भ्रष्टाचार आणि नेपोटिझम (पक्षपात): नेपाळमधील तरुण वर्ग सरकारमधील मोठ्या प्रमाणात भ्रष्टाचार आणि नेपोटिझममुळे वैतागला आहे. सरकारी पदे आणि संधी केवळ राजकीय नेत्यांच्या नातेवाईकांना मिळतात, असा आरोप आहे.
आर्थिक समस्या: बेरोजगारी, महागाई आणि आर्थिक मंदीमुळे तरुणांना रोजगाराच्या संधी मिळत नाहीत. नेपाळची अर्थव्यवस्था पर्यटन आणि कृषीवर अवलंबून आहे, पण कोविड-१९ नंतरच्या परिस्थितीमुळे ती अजूनही सावरलेली नाही.
सेंसरशिप आणि अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य: सोशल मीडिया बंदीने तरुणांना अभिव्यक्तीच्या स्वातंत्र्यावर हल्ला वाटला. हे प्लॅटफॉर्म्स त्यांच्या आंदोलनांचे मुख्य माध्यम होते.365eed
या मुद्द्यांमुळे ‘जेन Z प्रोटेस्ट’ म्हणून ओळखले जाणारे हे आंदोलन वेगाने पसरले. काठमांडू आणि इतर शहरांमध्ये हजारो तरुण रस्त्यावर उतरले.
घटनाक्रम: सुरुवातीपासून आजपर्यंत (१० सप्टेंबर)
नेपाळमधील हे आंदोलन शांततेने सुरू झाले, पण लवकरच हिंसक झाले. येथे क्रमवार माहिती:
४ सप्टेंबर २०२५: सरकारने सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर बंदी घातली. यामुळे तरुणांमध्ये असंतोष वाढला आणि छोट्या प्रमाणात निदर्शने सुरू झाली.
८ सप्टेंबर २०२५: आंदोलन हिंसक झाले. पोलिसांनी आंदोलकांवर गोळीबार केला, ज्यात किमान ६ जण ठार झाले. आंदोलकांनी सरकारी इमारतींवर हल्ले केले. काठमांडूमध्ये कर्फ्यू लागू झाला.
९ सप्टेंबर २०२५: हे दिवस सर्वात हिंसक होते. आंदोलकांनी संसद भवन, सिंग्हा दुरबार (सरकारी कॉम्प्लेक्स), आणि नेत्यांच्या घरांना आग लावली. नेपाळच्या सर्वात मोठ्या मीडिया हाऊस ‘कांतिपुर पब्लिकेशन्स’च्या ऑफिसलाही आग लावली गेली, कारण त्यांनी सरकारची बाजू घेतली असा आरोप होता. पूर्व पंतप्रधानांच्या पत्नीचा आगीत मृत्यू झाला. एकूण १९ ते २२ जण ठार झाले, ३०० हून अधिक जखमी. पोलिसांनी गोळीबार, रबर बुलेट्स आणि टियर गॅसचा वापर केला.
पंतप्रधानांचा राजीनामा: दबाव वाढल्याने पंतप्रधान के.पी. शर्मा ओली यांनी राजीनामा दिला. राष्ट्रपती राम चंद्र पौडेल आणि गृहमंत्री रमेश लेखक यांनीही पद सोडले. ओली देश सोडून पळून गेल्याच्या अफवा आहेत.
सोशल मीडिया बंदी मागे: सरकारने बंदी मागे घेतली, पण आंदोलन थांबले नाही.
लष्कराची हस्तक्षेप: नेपाळ आर्मीने सुरक्षा जबाबदारी घेतली आणि देशव्यापी प्रतिबंधात्मक आदेश लागू केले. काठमांडू विमानतळ बंद झाले.
१० सप्टेंबर २०२५ (आजपर्यंत): कर्फ्यू असूनही आंदोलन सुरू आहे. लष्कराने शांतता प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करत आहे, पण हिंसा थांबलेली नाही. संयुक्त राष्ट्र आणि ह्युमन राइट्स वॉचने पोलिसांच्या हिंसेची निंदा केली आहे.
हे आंदोलन नेपाळच्या इतिहासातील सर्वात मोठे आहे, ज्यात तरुणांनी प्रमुख भूमिका बजावली आहे. याचा भारत-नेपाळ सीमेवरही परिणाम झाला आहे, ज्यात सीमावर्ती भागातील क्रियाकलाप प्रभावित झाले.
नेपाळमधील अशांतीचा भारतावर परिणाम:
नेपाळ आणि भारत यांच्यात घनिष्ठ संबंध आहेत. या अशांतीमुळे भारत-नेपाळ सीमेवर असुरक्षा वाढली आहे. तसेच, नेपाळ हे भारतीय पर्यटकांसाठी लोकप्रिय ठिकाण आहे, ज्यात काठमांडू, पोखरा आणि माउंट एव्हरेस्टसारखी ठिकाणे आहेत.
भारत सरकारचा सल्ला: पर्यटनासाठी जाऊ नका
भारताच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने (MEA) ९ सप्टेंबर २०२५ रोजी नेपाळबाबत ट्रॅव्हल ॲडव्हायझरी जारी केली.
मुख्य मुद्दे:
ट्रॅव्हल स्थगित करा: नेपाळमधील परिस्थिती लक्षात घेता, भारतीय नागरिकांनी नेपाळला जाणे स्थगित करावे, जोपर्यंत परिस्थिती स्थिर होत नाही.
नेपाळमध्ये असलेल्या भारतीयांसाठी: सध्या नेपाळमध्ये असलेल्या भारतीयांनी त्यांच्या निवासस्थानीच राहावे, अनावश्यक बाहेर जाऊ नये आणि सावधानी बाळगावी. हेल्पलाइन नंबर्स उपलब्ध आहेत: भारतीय दूतावास, काठमांडू – +९७७-१-४४१९९०० किंवा +९७७-९८५१००००००
फ्लाइट्स रद्द: एअर इंडिया आणि इंडिगो यासारख्या भारतीय एअरलाइन्सने काठमांडूला जाणाऱ्या फ्लाइट्स १०-११ सप्टेंबरपर्यंत रद्द केल्या आहेत. काठमांडू विमानतळ बंद आहे.
या सल्ल्यानुसार, भारत सरकार पुढील सूचना देईपर्यंत कोणीही पर्यटनासाठी नेपाळला जाऊ नये. परिस्थिती बदलल्यास MEA च्या वेबसाइटवर (mea.gov.in) अपडेट्स तपासा.
आमचे सर्व लेख आणि माहिती मिळण्यासाठी फॉलो करा: फेसबुक । इंस्टाग्राम । ट्विटर । टेलिग्राम । शेअरचाट
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा: www.raigadexplore.in
पुढील लिंक क्लिक करून डेली अपडेट्ससाठी आमचा रायगड Explore व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करू शकता: Join What’s App Group
आमचे अधिकृत ✅ व्हॉट्सअप चॅनेल फॉलो करून लेटेस्ट अपडेट्स मिळवण्यासाठी खालील लिंकवरती क्लिक करा:
https://whatsapp.com/channel/0029VbAkCPI8PgsIVEM68X26